Het effect van geuren
Bepaalde geuren werken als een tijdmachine. Binnen enkele seconden katapulteren ze je terug naar het verleden, wekken herinneringen op en brengen lang vergeten momenten weer tot leven. Op de een of andere manier magisch. Een paar geurmoleculen gaan verloren in onze neusgaten, raken het reukslijmvlies aan de bovenkant van de neusholte en BÄMM begint de reis.
Onlangs bezocht ik een vriend Jottwede in de groene spekgordel van Berlijn. Waar wilde zwijnen 's nachts de voortuinen verwoesten en weinig auto's rijden, ruikt de wereld anders dan rond de Gedächtniskirche. Toen ik na een lange wandeling bij zijn huis aankwam, was hij net klaar met het maaien van het gazon. Hij stond zweterig naast de geharkte sprinkhaan en ik stond naast hem. Het vers gemaaide gras rook intens naar fris groen en plotseling, alsof een verborgen deur in mijn hersenen was geopend, was ik in de tuin van het huis van mijn ouders. Ik was zes jaar oud en zag mijn vader het gras maaien, elk detail was duidelijk. En net zo plotseling als ze had geopend, ging de deur in mijn hoofd ook weer dicht en was ik terug in de tuin van mijn vriend.
Ik had soortgelijke momenten eerder meegemaakt en deze geheugenflitsen werden altijd veroorzaakt door een geur. Toen ik 's avonds thuiskwam, begon ik op internet te zoeken naar een naam voor dit fenomeen en kwam ik snel terecht bij het zogenaamde?Proust effect?. De Franse auteur Marcel Proust beschrijft in zijn werk "In Search of Lost Time" hoe een man een deeg in zijn thee snijdt. De resulterende geur geeft zijn jeugdherinneringen vrij, die eerder verborgen waren in zijn onderbewustzijn.
Oké, nu heb ik een naam voor het fenomeen. Wat ontbrak was de uitleg over hoe het Proust-effect tot stand komt. Ik maak het onwetenschappelijk kort: de visuele, auditieve, tactiele en smaakvolle sensorische indrukken, dwz zien, horen, voelen en proeven, worden gefilterd en verwerkt in de hersenschors. De reukwaarnemingen, dat wil zeggen, ruiken echter ongeremd en ongefilterd rechtstreeks het limbisch systeem in. Dit biologisch oudste deel van het menselijk brein is verantwoordelijk voor het verwerken van emoties en het beheersen van scheuten. Deze verklaring zou in een medisch artikel als ontoereikend worden beschouwd. Voor mij als leek legt ze verder uit waarom bepaalde geuren onmiddellijk associatieketens oproepen en herinneringen of verlangens wekken.
Ik herinner me een biologieles in mijn schooltijd toen onze leraar, de heer Stakenkötter (tenslotte sommige mensen in Westfalen echt worden genoemd), ons vroeg welke van onze zintuigen we het meest waarschijnlijk zouden opgeven. De klas stemde en de neus won. Dus natuurlijk, natuurlijk verloren, omdat de meesten het reukvermogen zouden hebben afgeschaft. In die tijd besloot ik te proeven, eten was nog nooit zo belangrijk voor me. De heer Stakenkötter legde ons vervolgens uit dat proeven en ruiken een soort van symbiotische relatie hebben. Mensen wiens reukvermogen defect is, zijn ook ernstig beperkt in de waarneming van verschillende smaken. De Zwitsers onder jullie weten dat al. In Zwitserland, het woord? Jicht? voor zowel geur als smaak. Dienovereenkomstig kunnen de Zwitsers een kaasfondue jagen met "gusto", terwijl wij Banausen het alleen maar proeven en ruiken. Ruik eigenlijk meer. Dat brengt ons een naadloze overgang naar het thema "onaangename geuren?" hebben.
Iemand niet ruiken? Dat kunnen doen is veel meer dan een simpele zin. In feite is de evolutie van de geur van een mens een van de belangrijkste criteria bij partnerkeuze. De feromonen (geuren) die door het menselijk lichaam worden afgescheiden, bevatten informatie over het genetische materiaal. Hoe meer het genetische materiaal van een ander materiaal dan dat van ons, hoe beter we het kunnen "ruiken". De reden hiervoor: divers genetisch materiaal betekent ook een ander immuunsysteem. Potentiële nakomelingen profiteren dus van een genetische mix van twee verschillende immuunsystemen en zijn dus beter voorbereid op ziekten. Bovendien beschermt dit "geurinstinct"? tegen incest, wat vaak leidt tot genetische defecten bij de nakomelingen. Dat verklaart natuurlijk waarom ik mijn zus nooit zo goed kon ruiken? ? ons genetisch materiaal lijkt gewoon te veel op elkaar.
Op dat moment waait een geur uit de keuken over: mijn verloofde (wiens genoom moet heel anders zijn dan die van mij, en ik kan het ook ruiken) sist iets in de pan. Mijn limbisch systeem schreeuwt luid over HUNGER, die de rest van mijn hersenen overheerst, die hier eigenlijk een fooi wilden geven. Volgende keer misschien?
